Histori dhe Kulture

Zona e Karaburunit mbart në vetvete edhe vlera të vyera arkeologjike, historike dhe kulturore.

Në bregun Jugperëndimor të Karaburunit gjendet gjiri i Gramës/Dafinës, dikur një port shumë i famshëm i ndertuar ne antikitet. Në shkëmbinjtë e Gjirit të Gramës ndodhen një sërë mbishkrimesh në gjuhën greke dhe latine, të cilat e kanë bërë këtë gji të konsiderohet si “ditari shkëmbor” më i pasur në Mesdhe. Në habitatet nënujore të Karaburunit, një numër i konsiderueshëm anijesh të mbytura dhe shumë objekte të tjera arkeologjike në këtë zonë janë dëshmi e marrëdhënieve të kësaj zone me qytetërime të tjera gjatë periudhës Greko-Romake. Zhytësit mund të shohin gjithashtu gjurmë nga dy Luftërat Botërore.

Në Lagunën e Orikumit gjendet Oriku antik, i cili është themeluar në shek. e 5-të p.e.s. nga banorët e ardhur nga Eubea. Qyteti antik i Orikut ishte një nga portet më të rëndësishëm të Ilirisë, i themeluar në shek. e 5-të p.e.s. dhe është përmendur si një qendër e rëndësishme ekonomike dhe kulturore në Mesdhe gjatë periudhës antike greko-romake dhe deri në Periudhën Mesjetare. Gjatë periudhës Romake, ky vend ishte një bazë detare strategjike gjatë luftërave mes Çezarit dhe Pompeut.

Një numër i madh anijesh të mbytura të kësaj periudhe mendohet se gjenden në gji dhe në lagunën ku pjesa më e madhe e Orikut antik gjendet edhe sot e kësaj dite e fundosur. Rëndësia arkeologjike e rrënojave (pjesa më e madhe e të cilave janë ende të fundosura në ujë) vlerësohet se ka një rëndësi të madhe.

Shumë anije të fundosura (kryesisht në bregun perëndimor), amforat pranë kepit të Shën Nikollës në bregun Lindor të Ishullit të Sazanit mund të jenë me vlera turistike për eksploruesit nënujorë. Tre anije të fundosura janë identifikuar në gjirin e Vlorës si dhe dy gurore antike (njëra prej tyre e ndodhur në jug të Pasha Limanit ka të gdhendur koka të kuqe nga periudha klasike) në bregun lindor janë regjistruar në këtë zonë; këto rrënoja historike mund të jenë gjithashtu me vlera turistike për eksploruesit nënujorë.

Parku Kombëtar i Llogarasë mbart vlera historike duke qenë se është raportuar se Jul Çezari ka kaluar në “Qafën e Llogarasë” në një lartësi prej 1025 m.

  • Gjiri i Gramatës

    Gjiri i Gramatës ose siç thirret nga vendasit, gjiri i Gramës ndodhet rrëzë shpatit perëndimor te Karaburunit. Ne një zonë të pabanuar, ku mund të arrihet kryesisht nga deti, (rruga tokësore kalon në një terren malor), gjendet një plazh i vogël natyror, i cili është shfrytëzuar si gurore që nga Shek. IV P.K. Në falezat e thepisura janë gëdhendur mbishkrime të ndryshme nga ekuipazhet e anijeve që kanë kaluar aty. Mbishkrimet datojnë prej shek. III p.k deri në mesjetë.

  • Kisha e Marmiroit

    Kisha e Marmiroit është një objekt kulti i vetmuar, i ndërtuar mbi një kodër fare pranë bregut të lagunës. Është një kishë bizantine me kupolë, ndërtimi i së cilës datohet diku në shek. XII. Kishat me kupolë në formë kryqi janë tipike për komplekset manastirore dhe në fakt, rrënojat e një oxhaku, një dritareje dhe disa kamare lënë të kuptohet se aty dikur mund të ketë qënë një manastir. Në fund të bulevardit "Princesha Rugjinë" ndiqet rruga që të çon në rrëzë të kanalit. Deri ketu shkohet me makinë dhe më tej ecet në këmbë

  • Shpella e Haxhi Alisë

    Shpella e Haxhi Alisë është quajtur ndryshe shpella ilirike. Ka formën e një kubeje me gjatësi 30m, lartësi maksimale 18m, gjerësi 12m dhe arrin në 10m thellësi. Nga fundi i shpellës burojnë ujra të ëmbël. Thuhet se një luftëtar dhe detar i shquar Ulqinas i quajtur Haxhi Ali u strehua bashkë me të birin në këtë shpellë. Prej aty ata sulmonin piratët e detit dhe duke bashkëpunuar me barinjtë, mbronin tregtarët dhe udhëtarët që kalonin nga ato anë. Ndodhet në gadishullin e Karaburunit në afërsi të Kepit i Gjuhëzës. Mënyra më efikase për të vizituar në këtë vënd janë mjetet detare.

  • Kulla e Dervish Aliut

    Në fshatin Dukat ndodhet një kompleks ndërtimor me vlera të rëndësishme historike. I ndërtuar në fillim të shek. XIX ky kompleks mban emrin e Dervish Aliut, personazh i njohur si organizator i revoltave fshatare kundër reformave të Tanzimatit në Shqipëri gjatë viteve 1847-1848. Ndërtesa përfaqëson banesë të tipit Kullë me tipare mbrojtëse nga më të arrirat në të gjithë Shqipërinë e Jugut. Kulla ndodhet në lagjen Mazo, pranë qëndrës së fshatit Dukat.

  • Kalaja e Gjon Boracit

    Kalaja e Gjon Bocarit është një kala mesjetare, e lokalizuar pranë fshatit Tragjas. Është një fortifikim I shek të VX, i pajisur me dy kulla gjashtëkëndore të ndërtuara me blloqe gurësh. Në këtë kala Princesha e Kaninës dhe e Vlorës, Rugjina e Balshajve, pati rezistencën e fundit ndaj pushtuesve Osman në vitin 1417. Rreth 1km nga qendra e fshatit Tragjas merr rrugën djathtas dhe kjo rrugë të con në destinacion. Shkohet lehtësisht me automjet.

  • Ujesjellesi i Ferrunit

    Ujësjellësi i Ferrunit është një ndërtim karakteristik me bazament guri të ndërtuar nga mjeshtrat e fshatit Dukat në shekullin XIX rreth vitit 1888. Është i tipit me trase të hapur që mbështetet mbi tri harqe gjysmërrethore. ka një gjatësi prej 2 km dhe gjerësi 0.5 m. Harqet e këtij ujësjellësi janë të punuar me gure të lëmuar në formë pllake. Si mund të shkojmë: Në të djathtë te rrugws nacionale Orikum – Dukat kthehuni në rrugën “Ferrun” e cila të con në vendin e quajtur Përroi i Gjimarës. Mbasi mbërrin aty merr në të majtë rrugën që përshkron paralel me përroin. Rreth 500 metra më tej ndodhet Ujësjellësi i Ferrunit.

  • Parku Kombetar i Llogarase

    Parku kombëtar i Llogarasë gjendet në juglindje të qytetit të Orikumit dhe 37 km larg qytetit të Vlorës. Ai përmbledh një sipërfaqe prej 1,010 ha. Ajri i freskët e i shëndetshëm, pamja e mrekullueshme e drurëve halorë, fshati turistik dhe uji i ftohtë që burojnë nga brendësia e maleve i japin këtij parku vlerat e rëndësishme turistike e kombëtare. Nga të huaj e vendas cilësohet si një nga vendet më të bukura të Rivierës Shqiptare. Gjendet në rrugën nacionale që lidh Vlorën me Sarandën në Km 30. Kjo rrugë përshkon mes për mes Parkun dhe e ndan atë në dy pjesë.

  • Pisha Flamur

    Pisha Flamur është një monument I veçantë natyror që mbart vlera unikale për simbolikën që përfaqëson. Ka një moshë prej 100 vjetësh dhe është vepër e erërave të Jugut. Pisha flamur vazhdimisht ka tërhequr vëmendjen e vizitorëve vendas e të huaj Pisha Flamur ndodhet në dalje të Parkut të Llogarasë në të djathtë të rrugës kryesore.

  • Tragjas i Vjeter

    Gjurmët e vendbanimit të lashtë janë gjetur në kodrën “Qyteza e Sofës”, pa lënë mënjanë edhe disa tuma Ilire që i takojnë periudhës së Bronzit. Rrënojat e disa ndërtimeve janë të shekullit IV-II p.e.s. Ky fshat në dokumentat e kohës përmendet me emrat Trages, Dargjat e Tregase. Ai bënte pjesë në qendrat e fortifikuara të Gjirit të Vlorës dhe në antikitet në njësinë administrative të Orikut. Fshati i Vjetër u popullua në shekullin XVI dhe ndodhet 7 km në perëndim të Tragjasit të sotëm.